اقلیم کتاب

آبادان نیوز _ درباره کتاب و فرهنگ، همواره دو عرصة کیفیت و کمیت مورد توجه قرار می‌گیرد. به گفتة ادبا و شعرا: این دو «عنان برعنان و دوشادوش» صحنة فرهنگ و اندیشه و معنویت و عقل و علم و ادب و تاریخ و هنر و آموزش و دین و نیایش را می‌سازند و به زندگی روحی و فکری مردمان در هر جامعه‌ای غنا و قدرت می‌بخشند.

امروزه رایانه و ارتباطات اینترنتی، وسعت خیره کننده‌ای به دانش و بینش انسان داده و سرعت دگرگونی‌ها و نوآوری‌ها باورپذیر نیست. اگر در سده‌های گذشته، نیم قرنی می‌گذشت تا دستگاه و ابزار، یا فکر و نظریه‌ای تحول یابد و جانشین تازه‌ای بیابد، اینک در هر بیست و چهار ساعت این اتفاق رخ می‌دهد و گاه اختراعی هنوز به بازار نیامده، کهنه می‌شود و در پستوی نیازهای سابق، بایگانی و فراموش می‌شود.

متون هم به همین گونه، مانند سیل بنیان کن در فضای مجازی جاری شده‌اند. هر عرصه و زمینه‌ای که در وهم و گمان آید، پُر است از مدعیاتی که مدعیان نوشته‌اند و هریک با طرح دیدگاه‌های خود، چیزی را مطرح می‌کنند و به موضوعی دامن می‌زنند. در این فضای بزرگ‌تر از واقعیتِ عینی، به قدر فرزندان انسان و تمامی شهروندان، مخاطب و ناقد و ناظر درکار هست. نویسندگان و محتواآفرینان با یک کلیک ساده و سِرچ کردن مطالبی به هر زبان و تبدیل آن به زبان دیگری در اقصای عالم، به سادگی می‌توانند بساط مدعی را در هم بریزند یا بحث و تئوری و بساط تازه‌ای در عالم فکر و معنا و علم و ابداع بگسترند!

با این همه، هنوز کتاب محبوب است و صنعتی بزرگ و درخور، در سابقه انتشار کتب حضور دارد. کیفیت کاغذ و صحافی، چینش حروف و شمایل صفحات، طراحی جلد و جلوه آرایی، یا بازاریابی و ویترین و هر عامل دیگری که موجب جلب نگاه و نظر مخاطبان و خریداران شود اکنون دگرگون شده و درحقیقت بهبود و تکامل یافته است.

امروز می‌توان یک کتاب جیبی یا پالتویی کوچک را با کتاب‌های جیبی پلیسی یا گزیده‌های شعر و قصه مانند مجموعه آثار هدایت و جمالزاده و جلال آل احمد، یا کتب دینی که در قم منتشر می‌شدند، مثل جوانان چرا؟ و گفتار فلسفی و مواعظ زنده یاد استاد راشد که در دهه‌های سی و چهل و پنجاه به چاپ رسیده است مقایسه کرد. در تمامی زمینه‌های صوری و محتوایی دگرگونی و چرخشی عظیم قابل مشاهده است.

بنابر این می‌توان ـ به برهان قاطع ـ دانست که به رغم این تحولات، اینک و هنوز و سال‌های سال، با کتاب و شکل و شمایل آشنا و دیرپای آن سر و کار خواهیم داشت و تغییرات تا این لحظه نتوانسته و نمی‌تواند ماهیت اصلی و آشنای آن را تهدید کند. البته فعلاً. هنوز کتاب و کتابخوانی، مرجع علم است و آموزش، ملجاء فرهنگ است و پژوهش؛ مردمان برجسته و خردمند و صاحب تربیت، هنوز با کتاب همراه و دمسازند و خواندن کتاب، برترین شیوه برای پرورش اخلاق و فرزانگی، و پیشرفت دانش و اندیشه است.

نگارنده اعتراف می‌کنم که از منتقدان نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستم که سالانه برگزار می‌شود. آن را بین‌المللی و ویترین دستاوردهای ناشران بزرگ جهان از کشورهای پیشرفته نمی‌بینم و در رقابتی نابرابر، مخل رونق بازار آزاد و کتابفروشی سنتی و نظام عرضه و تقاضا می‌یابم. علاوه بر این، حضور خیل ناشران اسمی و فرضی، یا ناشران روابط عمومی‌ها و پیوستگان به ادارات و شرکت‌ها و نهادهای دولتی را در چنین بازار و همایشی، یک شوخی تلخ تلقی می‌کنم.

می دانم و شک ندارم که فوایدی هم دارد؛ اما نه چنان که بچربد و بتوان خیر و مواهب سنگین‌تر را در آن ملاحظه کرد. مثل خورشید روشن است که رانت و تبلیغات بر تولید و رقابت می‌چربد. در چنین شرایطی طبیعی است که آمار به داد مسئولان برسد و بدون توضیح درباره توزیع عناوین و پراکنش موضوع بر اساس نیازها و کیفیت محتوا، یا مشخص کردن تمایزها و امتیازات به صورت مدلّل، کمیّتی کلی و اجمالی را به عنوان دستاوردی برای مجموعه‌های دولتی منتشر سازند.

گفته شده بیش از صد و سیزده هزار عنوان کتاب تازه در نمایشگاه کتاب عرضه شده است که قاعدتا مربوط به سال اخیر و شاید یک سال پیشتر از آن باید باشد. در اینجا آمار کمّی و کیفی ناشران خارجی و اعتبار ایشان را به توضیح و یادداشت دیگری وا می‌گذارم. اما باید حساب و کتاب شود که با وجود تعداد معدود کتابفروشی‌های سراسر ایران که کمتر از یک بیستم تعداد ناشران پروانه دار کشور است و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آمارشان را دارد و اعلام کرده است؛ چه توازنی در کار است و چگونه باید در این زمینه داوری کنیم؟ آیا موفقیتی چشمگیر و بزرگ در عرصة فرهنگ و کتاب در حال رخ دادن است، یا رانت کاغذ و تسهیلات و مجوز و آرم رسمی و خرید برای کتابخانه‌های عمومی و وام تبصره فلان و حواله مقوا و کاغذ و زینک و غیره در حال انبساط و فربه سازی آمار حیرت انگیز شرکت‌های انتشاراتی در کشور ماست؟

این همه ناشر با چه ملاک‌هایی پروانه گرفته و از یارانه و مواهب رسمی و اسمی بهره مند می‌شوند؟ به کدام نیازهای ملی یا بومی، فرهنگی و علمی، آموزشی و پژوهشی و... پاسخ داده یا می‌دهند؟

در ماجرای جراحی اقتصادی که اخیرا دولت آغاز کرده، شاید بد نبود ابتدا از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تغییرات بزرگ آغاز می‌شد و بیلان دقیق و حسابرسی وثیق از این محدودة بزرگ، راه را برای ناشران واقعی و کتاب‌های مفید و دارای بازار و مخاطب، هموار می‌کرد. این یک ضرورت است و تجربه دیرینه نشر می‌تواند راه درست را نشان دهد.

در یادداشت بعد به انواع کتاب سازی و کپی کاری و سرقات علمی و ادبی و معنوی در آشفته بازار کتاب اشاره خواهم کرد و هریک را جداگانه توضیح خواهم داد. طبیعی است که هدف ما مقابله با هیچ‌کس و هیچ نهادی نیست، بلکه اندیشه‌ای در یک آمار و نقدی دلسوزانه بر یک بیان کلّی داریم تا دانسته شود که توزیع کیفی و کمی و منطقی ده‌ها هزار جلد کتاب منتشر شده و تازه، در اقلیمی که سرانه کتاب بسیار محدود و متقاضیان کتاب‌های مفید و جدی معدود هستند، باید به پرسش و نقد گرفته شود. این درست‌ترین راه برای بهبود امور و تشریک مساعی به جناب وزیر و دست‌اندرکاران کتاب و فرهنگ در شرایط کنونی است،

منبع:اطلاعات 

پایگاه تحلیلی گفتمانی آبادان نیوز اخبار جنوب غرب کشور را بصورت تحلیلی، گفتمانی و خبری منتشر میکند.

شما در این آژانس خبری علاوه بر اخبار آبادان، خبر خرمشهر و اخبار اروند کنار را همزمان با اخبار خوزستان خواهید خواند.

ما در آبادان خبر، خبر آبادان را  بصورت شبانه روزی برای شما در کنار خبر های مهم ایران و جهان منتشر خواهیم کرد.

برای خواندن مستند ترین اخبار، آبادان نیوز را دنبال کنید چون این پایگاه خبری به گواه رنک الکسا و گوگل یکی از شاخص ترین پایگاه خبری استان خوزستان و جنوب کشور است.