تالاب کویری گاوخونی؛ پناهگاه فلامینگوهای مهاجر

تالابی میانه دو شهر کویری

این تالاب در فلات مرکزی ایران قرار دارد. بخش وسیعی از آن در استان اصفهان و مابقی به استان یزد کشیده شده است. گاوخونی که وسعت آن به حدود ۴۷۰ کیلومتر مربع می‌رسد، منبع اصلی آبی خود را از زاینده رود وام گرفته است، به همین دلیل در فصل تابستان که آب زاینده رود برای مصارف کشاورزی استفاده می‌شود، تالاب کم آب و در فصل سرد سال، پرآب است. ارتفاع مرداب از سطح دریا به هزار و ۴۷۰ متر و عمیق‌ترین بخش آن به ۱۵۰ مانتی‌متر می‌رسد. تالاب گاوخونی از شمال به روستای جرقویه، از جنوب به نایین در استان یزد، از شرق به روستای رودشتین و از سمت غرب نیز به منطقه ندوشن از یزد ختم می‌شود.

خانه پرندگان مهاجر

دوستداران تالاب گاوخونی و مناطق بکر طبیعی دیگر را خوب می‌شناسند. اینجا مقصد گردشگرانی است که می‌خواهند به دور از شلوغی‌ها، از طبیعتی ناب و دست نخورده لذت ببرند و محو زیبایی منطقه و سنگینی سکوت تالاب شوند. دیدن پرندگان مهاجر در بستر تالاب، حظی تمام دارد که چشم پوشی از آن چندان آسان نیست. هر ساله با سرد شدن هوا و ورود به فصل سرما، هزاران پرند مهاجر از مناطق سرد و قطبی از جمله روسیه وارد ایران می‌شوند. تالاب گاوخونی یکی از اقامتگاه‌های موقت پرندگان مهاجر از جمله فلامینگو، حواصیل، لک لک، غاز، کاکایی و اردک نوک پهن است. اگرچه مهاجران زمستانی در فصل گرم، بار سفر می‌بنندند اما تالاب در فصل تابستان هم مهمانی از جنوب دارد. جدا از پرندگان مهاجر، تالاب حیوانات بومی نیز دارد. اینجا خانه و پناهگاه جانورانی چون قوچ وحشی، گراز، روباه شنی، لاک پشت، افعی، خرگوش، بز و خفاش است. پوشش گیاهی منطقه، بسیار خاص است. به دلیل شوری خاک، خبری از گیاهان و درختان سرسبز در اطراف دریاچه نیست اما در خود تالاب گونه‌های متفاوتی مانند لوئی، نی، علف بوریا، بارهنگ آبی و انواع جلبک می‌روید. در اطراف تالاب نیز درختچه‌هایی نظیر تاغ، ریش بز، کاروان کش و اشنان یافت می‌شود.

گاوخونی به چه معناست؟

باورهای متعددی در مورد علت نام‌گذاری این تالاب وجود دارد. در یکی از منظم‌ترین فرهنگ‌نامه‌های ایرانی به نام آنندراج گاوخونی را به چاه بزرگ معنا کرده است. در این فرهنگ‌نامه گاو معنی بزرگ و خان می‌دهد. دهخدا اما گمان دارد که چون محلی‌ها و روستاییان منطقه گاوهای خود را برای چرا به نزدیکی تالاب می‌بردند، تالاب را گاوخانه نامیده و به مرور زمان به گاوخونی تغییر پیدا کرده است.  روایت دیگر از نام این تالاب مربوط به ریشه پهلوی آن است. گفته می‌شود که در قدیم نام اصفهان از گوی یا گبی به گی و بعد از آن به جی تغییر پیدا کرده است. در زبان پهلوی به حوض یا آبگیر، خانی گفته می‌شود که در واقع ترکیب آن گاوخانی یعنی آبگیر اصفهان را شکل می‌دهد.

راه تالاب از ورزنه می‌گذرد

نزدیک‌ترین آبادی به تالاب گاوخونی، همان ورزنه است. اگر قصد بازدید از آن را دارید، باید راهی شهر ورزنه شوید. نخست مسیر خود را تا جاده زردنجان ادامه دهید و پس از آن وارد جاده ورزنه تا اصفهان شوید. دیدن تابلوی شهر ورزنه نشانه نزدیکی شما به تالاب است. پس از عبور از ورزنه، ۲۰ دقیقه زمان لازم است تا به گاوخونی برسید. راه دیگر برای رسیدن به تالاب، عبور از جاده نیک آباد، اژیه است که به نظر می‌رسد، مسیر ورزنه، انتخاب بهتری برای رسیدن به تالاب باشد.

منبع:ایرنا

تالاب گاوخونی،اخبار آبادان،آبادان نیوز،آبادان خبر،فلات مرکزی ایران